Na szlakach historii naszej gminy

Udokumentowane badaniami archeologicznymi ślady ludzkiego osadnictwa na ziemiach dzisiejszej Gminy Kocmyrzów-Luborzyca pochodzą z epoki neolitu.

Szczególne znaczenie dla poznania  prehistorii tych ziem miały prace wykopaliskowe prowadzone na terenie Goszyc i ich okolic przez archeologów z Polskiej Akademii Umiejętności w latach 30 – tych XX wieku.

Odkryto wówczas  min. ślady kultury łużyckiej (pozostałości cmentarza ciałopalnego), kultury trzcinieckiej (ceramika), a także zabytki archeologiczne pochodzące z okresu wpływów kultury późnorzymskiej (II-IV wiek ne.), co potwierdziło ciągłość osadnictwa w tych okolicach na przestrzeni wieków. W roku 2016 podczas prac archeologicznych poprzedzających budowę drogi S7, w okolicach Sadowia odkryta została najstarsza  osada obronna z epoki brązu, której istnienie datowane jest na okres pomiędzy 2200 a 2050 p.n.e.

W epoce średniowiecza tereny te przeżywały okres znacznego rozwoju gospodarczego i społecznego. Urodzajne ziemie, położone w pobliżu stołecznego Krakowa stały się jego naturalnym zapleczem rolniczym. Nie bez znaczenia dla rozwoju tych obszarów było usytuowanie ich wzdłuż jednego z najważniejszych ówczesnych szlaków drogowych, który łączył Kraków z Wiślicą.

Pierwsza zachowana, pisana informacja o ziemiach dzisiejszej gminy Kocmyrzów- Luborzyca dotyczy miejscowości Goszcza i znajdujemy ją  w dokumencie biskupa krakowskiego Gedki z roku 1198. Zachowane do dnia dzisiejszego dokumenty (w tym zwłaszcza „ Liber beneficiorum” Jana Długosza) pozwalają stwierdzić, iż zdecydowana większość miejscowości dzisiejszej Gminy Kocmyrzów-Luborzyca istniała już w epoce średniowiecza. Wyjątkami są tylko Baranówka i Wysiołek Luborzycki, które jako odrębne miejscowości (sołectwa) ukształtowały się w pierwszych dekadach XX stulecia.

Najstarszy z istniejących do dziś na tych ziemiach kościołów został ufundowany i wybudowany w Luborzycy jeszcze na początku XIII w. (1218-1229), a jego fundatorem był biskup krakowski bł. Iwo Odrowąż. Biskupi dwór w Luborzycy odwiedzali m.in. Władysław Jagiełło i jego małżonka św. Jadwiga (1393 r.). Z kolei pierwsze informacje o istnieniu kościołów w Czulicach i Goszczy pochodzą z XIV wieku. W tym okresie  ukształtowała się również struktura własności ziemskiej na tych obszarach, która  z nieznacznymi tylko zmianami przetrwała niemal do początku XIX wieku.

Dominująca rola przypadła własności duchownej. Największymi posiadaczami ziemskimi było biskupstwo krakowskie oraz kapituła krakowska. Pojedyncze miejscowości należały do zgromadzeń zakonnych np. klasztorów Cystersów z Mogiły, Benedyktynów z Tyńca czy też   Benedyktynów z klasztoru Łysogórskiego. Pozostałe miejscowości takie jak np. Łuczyce, Rawałowice, Kocmyrzów, Czulice czy Goszyce były własnością prywatną. Warto zaznaczyć, iż na obszarach tych nie istniały majątki, które stanowiły by własność królewską. Jedną z przełomowych dat w historii tych ziem był rok 1401, kiedy to  biskup krakowski Piotr Wysz  przekazał probostwo w Luborzycy wraz z pochodzącymi z tej parafii dochodami na rzecz Akademii Krakowskiej.

Od roku 1422 beneficjum luborzyckie stało się uposażeniem Kolegium Prawników Akademii Krakowskiej, a proboszczem w Luborzycy był zawsze jeden z profesorów lub doktorów wspomnianego Kolegium. Taka sytuacja trwała aż do upadku I Rzeczypospolitej. Związki luborzyckiej z krakowską Alma Mater wpłynęły znacząco na rozwój oświaty na tych ziemiach,w połowie XV wieku znajdujemy w źródłach informację o istnieniu w Luborzycy szkoły parafialnej, znajdującej się pod opieką Uniwersytetu. 

Kaplica pw. Św. Otylii i Łucji w Wilkowie

Kaplica pw. Św. Otylii i Łucji w Wilkowie

Druga połowa XVII w. stała się nie tylko dla tych ziem początkiem upadku społeczno – gospodarczego. Zniszczenia wojenne (m.in. z okresu „szwedzkiego potopu”, kiedy to ograbiony został przez Szwedów - jesienią 1655r. luborzycki kościół), kontrybucje i rekwizycje dokonywane na tych ziemiach przez wojska szwedzkie, siedmiogrodzkie, rosyjskie a także i polskie, epidemie chorób zakaźnych (z których najstraszniejsza dotknęła te tereny w pierwszych latach XVIII w.) spowodowały drastyczny spadek poziomu życia, który w szczególności dotknął ludność wiejską. 

Wiek XVIII to czasy dalszego upadku znaczenia Rzeczypospolitej. Ostatnią próbą zachowania Jej niepodległości była Insurekcja Kościuszkowska 1794 r., którą rozpoczęła przysięga  złożona przez  T. Kościuszkę  na Rynku Krakowskim, w marcu tegoż roku. Kilka dni później T. Kościuszko wraz ze swoimi oddziałami dotarł do Luborzycy, gdzie przebywał od 1 do 3 kwietnia 1794r. Tutaj przeprowadził on  m.in. reorganizację swojej armii. Rankiem 3 kwietnia 1794r. oddziały powstańcze wyruszyły z Luborzycy w kierunku Racławic, gdzie 4 kwietnia doszło do zwycięskiej bitwy z wojskami rosyjskimi.

Po okresie wojen napoleońskich losy tych ziem na ponad sto lat ukształtowały postanowienia Kongresu Wiedeńskiego (1814-1815). W ich wyniku tereny te zostały podzielone i przyłączone częściowo do Austrii, częściowo zaś do Rosji, stając się obszarami nadgranicznymi dwóch zaborczych monarchii. Walka o odzyskanie niepodległości zdominowała historię Polski XIX stulecia. Sprawa ta znalazła także swoje miejsce w historii ziem naszej gminy. Ochotnicy z tych terenów aktywnie włączyli się w walkę z rosyjskim zaborcą w Powstaniu Listopadowym (1830-1831). Mieszkańcy tych ziem aktywnie włączyli się w walkę o niepodległość podczas Powstania Krakowskiego 1846 r.

Z kolei podczas Powstania Styczniowego w dniach od 6 do 11 marca 1863 r. stacjonował w Goszczy oddział generała Mariana Langiewicza. Dnia 11 marca 1863 r. w punkcie granicznym na Baranie generał odebrał nominację na stanowisko Dyktatora Powstania.

Na przełomie XIX i XX wieku ważnym lokalnym centrum działalności niepodległościowej był dwór w Goszycach. Tam właśnie zatrzymał się patrol zwiadowczy majora Beliny-Prażmowskiego wysłany przez Komendanta J. Piłsudskiego na ziemie zaboru rosyjskiego w pierwszych dniach sierpnia 1914 r. w przeddzień wybuchu I wojny światowej.

W listopadzie i grudniu 1914 ziemie naszej gminy stały się miejscem zaciętych walk rosyjsko – austriackich (tzw. bitwa krakowska). W ich wyniku wojska carskie zmuszone zostały ostatecznie do opuszczenia tych terenów. Rozpoczęła się okupacja austriacka trwająca do 1918 r., kiedy to Polska ostatecznie odzyskała niepodległość.

W okresie II Rzeczypospolitej (1918-1939) miejscowości tworzące dziś Gminę Kocmyrzów-Luborzyca znalazły się nie tylko w różnych gminach, ale i województwach. Część z nich została włączona do Powiatu Miechowskiego i Województwa Kieleckiego, część zaś do Województwa Krakowskiego.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego na terenach tych nastąpił istotny rozwój wielu inicjatyw społecznych i kulturalnych. Powstawały wówczas Kółka Rolnicze, tworzono nowe jednostki Straży Pożarnej, a w  Luborzycy dzięki staraniom mieszkańców parafii  wybudowany został dziś Dom Ludowy. Rozwijały swoją działalność orkiestry dęte z Luborzycy (założona  w 1887r.) i Skrzeszowicach (istniejąca od 1915r.).

W sierpniu 1924 r. odwiedził Goszyce Marszałek Józef Piłsudski wraz z uczestnikami wspomnianego już patrolu Beliny-Prażmowskiego. Dziesięć lat później w listopadzie 1934 roku przebywał w Łuczycach Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki, który dokonał tu uroczystego otwarcia nowego odcinka trasy kolejowej łączącej Kraków z miejscowością Tunel.

Dzień 1 września 1939 roku rozpoczął jeden z najtragiczniejszych okresów w dziejach naszego kraju, jakim były lata II wojny światowej. Administracyjnie ziemie naszej gminy stały się wówczas częścią utworzonego przez Niemców Generalnego Gubernatorstwa. Trwająca ponad pięć lat okupacja przyniosła ze sobą  terror, strach i poniżenie. Mimo to już na początku 1940 roku działały w naszej gminie organizacje konspiracyjne. Wśród nich najważniejszą rolę odgrywały oddziały Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. W czasie hitlerowskiej okupacji prowadzono na tych terenach tajne nauczanie, wydawano podziemną prasę. Po upadku Powstania Warszawskiego 1944 roku mieszkańcy gminy udzielili wszechstronnej pomocy wysiedlonym mieszkańcom stolicy, wśród których byli m.in.  późniejszy laureat literackiej Nagrody Nobla – Czesław Miłosz, profesor Kazimierz Kumaniecki oraz profesor Władysław Bartoszewski. 

Dwór w Goszycach

Dwór w Goszczy

Pamiątkowa tablica usytuowana na ścianie dworu w Goszycach

Uroczystości pod pomnikiem w Luborzycy